Yemen türküsünün Muş değil, Harput yöresine ait olduğu belge ortaya çıktı

Rıdvan Yeşilırmak

ELAZIĞ (İHA) - Yemen türküsünün aslında Elazığ’ın Harput yöresine ait olduğu, 1936 tarihli Elaziz Halk Türküleri ve Oyunları Kitabı ve Beyazıt Devlet Kütüphanesi kayıtlarıyla ortaya çıktı. TRT repertuvarında 1944’te Muzaffer Sarısözen tarafından derlenerek Muş’a ait gösterildiği bilinirken, TC Maarif Derleme Müdürlüğünün 1936 yılında Elazığ yöresine ait derlediği, içinde Yemen türküsünün de yer aldığı eser ortaya çıktı.

Türk halk müziği sanatçısı ve araştırmacı-yazar Aygün Çam, Elazığ türkülerine yönelik yaptığı derleme ve araştırma çalışmalarında önemli bir ayrıntıya ulaştı. Çam, TRT repertuvarında Muş yöresine ait olarak geçen "Yemen türküsünün’’, aslında Elazığ’ın Harput yöresine ait olduğunu tespit ettiklerini belirtti. "Türkü, 1905 yılında Elazığ’da Yemen’e giden redif alaylarının söylediği bir ağıttır" diyen Çam, "Bu eserin Elazığ’da yazıldığı ve söylendiği, yerel kaynaklarda açıkça kayıtlıdır. Ancak TRT repertuvarında türkünün 1944 yılında Muzaffer Sarısözen tarafından derlendiği, kaynak kişinin Duriye Keskin olduğu ve yörenin Muş olarak geçtiği bilgisi yer alıyor" ifadelerini kullandı.

Yaptıkları kapsamlı araştırmalar sonucu önemli belgelere ulaştıklarını belirten Çam, konuyla ilgili en eski resmi belgenin 1936 yılında Elazığ Valiliği tarafından yayımlanan ‘Elaziz Halk Türküleri ve Oyunları’ adlı kitap olduğunu vurguladı. 50 tane Elazığ yöresine ait türkünün yer aldığı eserin Beyazıt Devlet Kütüphanesinde yer aldığını ifade eden Çam, Yemen türküsünün de bu eserde yer aldığını belirterek, "Eser için kaynak kişi olarak Hafız Osman Öge gösterilmiş, derlemeyi Elazığ Halkevi Güzel Sanatlar Komitesi yapmış ve Vasfi Akyol notaya almıştır" şeklinde konuştu.

Öte yandan, bu kitabın Türkiye Cumhuriyeti Maarif Derleme Müdürlüğünün logosunu taşıdığını belirten Çam, bunun da eserin Elazığ’da resmi olarak derlendiğini açıkça ortaya koyduğunu söyledi. 1937 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Elazığ Halkevi ziyaretinde, Hafız Osman Öge’nin Atatürk’ün sevdiği türkülerden biri olan "Aş Yedim Dilim Yandı" eserinin ardından "Yemen türküsünü’’ seslendirdiğini anlatan Çam, "Bu bile türkünün Harput ezgisi olduğunu kanıtlayan tarihi bir detaydır" dedi.

Atatürk’ün sevdiği ve Türk tarihine damga vuran en önemli eserlerden biri olan Yemen türküsünün, Muş değil Elazığ’ın Harput yöresine ait olduğu belgelerle ortaya çıktığını dile getiren Çam, türkünün yöresinin yeniden Elazığ olarak düzeltilmesi adına TRT’den gerekli düzenlemeleri yapması için dilekçe ve gerekli raporları gönderdiklerini belirtti.

"Elime ilk ulaşan belgenin aynısı İstanbul Beyazıt Kütüphanesinde de var"

Elazığ yöresine ait türküler ile ilgili derleme çalışmaları ve araştırmaları yürüttüğünü ifade eden Çam, ’’Yaptığım çalışmalarda bir Elazığ türküsünün TRT repertuvarında Muş yöresine olarak geçtiğini gördüm. Bununla ilgili geniş çaplı bir araştırma gerçekleştirdim. Bizler Elazığ’da bu türkünün Harput yöresinde 1905 yılında redif alaylarının kışlanın önünde toplanıp Yemen’e giden askerin türküsü olduğunu biliyoruz. Bu türküyü yazanın da seslendirenin de kimler olduğu Elazığ’da kayıtlıdır. Bununla ilgili bir çalışma gerçekleştirdik. Elime ilk ulaşan belge İstanbul Beyazıt Kütüphanesi’nde de var. 1936 yılında Elazığ Valiliği tarafından bastırılan Elaziz Halk Türküleri ve Oyunları adlı bir kitap var. Bu eser, 1936 yılında derlenmiş ve içerisinde 50 Elazığ türküsü var. Bu 50 Elazığ türküsünden birisi de Yemen türküsü olarak geçiyor. Kaynak kişi, Hafız Osman Öge, Elazığ Halkevi Güzel Sanatlar Komitesi ise derlemiş ve Vasfi Akyol da notaya almış" şeklinde konuştu.

"Yemen türküsü söylenen tarihten 8 yıl önce resmi bir şekilde derlenen bir eser olduğunu söyleyebiliriz"

Çam, açıklamasına şöyle devam etti:

’’Böylesi önemli bir belgeye ulaştık ama TRT repertuvarında yer alan bilgide ise 1944 yılında kaynak kişinin Duriye Keskin olduğu, Muzaffer Sarısözen tarafından derlendiği ve yörenin ise Muş olarak geçtiği söylenmektedir. Elazığ’da bu türkü söylenen tarihten 8 yıl önce resmi bir şekilde yine sağ üste köşesinde yazılana göre, TC Maarif Derleme Müdürlüğü’nün de logosu bulunmaktadır. Resmi olarak Elazığ’da derlenen bir eser olduğunu söyleyebiliriz. Yaptığımız çalışmalarda da tarih boyunca redif kışlalarının hiçbir zaman Muş’tan hareket etmediği, özellikle Yemen cephesinin tamamen Harput’taki o dönemki ismiyle Ma’mûretü’l-Azîz vilayetindeki askeri birliklerin buradan hareket ettiği açıkça bilinmektedir. Biz TRT’ye gerekli itirazlarımızı yaptık, dilekçelerimizi ve raporlarımızı sunduk. Eserin yeniden düzenlenerek yörenin tekrardan Elazığ yazmasını talep etmekteyiz. Ayrıca, 1937 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Elazığ ziyaretinde Elazığ Halkevi’nde düzenlenen bir gecede Hafız Osman Öge, kent yöresine ait türküleri seslendirirken, Atatürk’ün en sevdiği iki türkü olan " Aş Yedim Dilim Yandı" türküyü ardından ise Gazi Mustafa Kemal Atatürk için bir Harput ezgisi olarak Yemen türküsünü seslendiriyor."